Problemy adaptacyjne przedszkolaka – dlaczego występują i jak sobie radzić część 1

---

15-09-2019

Od niemowlaka do przedszkolaka mija jakaś króciutka chwila, której niewielkie rozmiary są w stanie pojąć tylko rodzice. Na wiek dziecka między 3 a 6 rokiem życia przypada wiele zmian rozwojowych, osobowościowych, emocjonalnych i tych zewnętrznych – sytuacyjnych. Jest też taka zmiana, która łączy jednocześnie zmiany emocjonalne i zmianę sytuacji – moment rozpoczęcia przygody z przedszkolem i przetestowania w praktyce, jak zadziała separacja. Reakcje bywają rożne, od radości dziecka wynikającej z odkrywania nowych sytuacji i zawiązywania nowych więzi, po silny dyskomfort dziecka manifestujący się płaczem, niechęcią do pójścia do przedszkola i strachem przed pozostaniem w nim przez dłuższy czas bez opieki rodzica. W tym artykule zajmiemy się tym drugim typem reakcji i odpowiemy na pytania: dlaczego takie reakcje mogą się pojawiać (część 1 w bieżącym wpisie) i jak sobie z nimi radzić (część 2 w kolejnym wpisie).

Dlaczego pojawiają się problemy?

• 
  
• Zmiany wżyciu przedszkolaka mogą wywołać reakcję emocjonalne. To prosta zasada dotycząca praktycznie każdego z nas bez względu na wiek, z tą różnicą, że mając kilkanaście lub kilkadziesiąt lat więcej, mamy większe doświadczenie i potrafimy lepiej radzić sobie z emocjami (lub je po prostu tłumić). Zmiana to wytrącenie z rąk poczucia kontroli, to nakaz funkcjonowania w innym niż dotychczas rytmie. Zmiana to niepewność, strach i w końcu lęk. A zmian dla przedszkolaka jest dużo: nowe miejsce, nowe dorosłe osoby, nowe dzieci, nowe jedzenie, nowe zabawki i wiele innych szczegółów, których my dorośli już nie potrafimy dostrzec w taki sposób jak nasze dziecko.
• Lęk przed rozłąką. Silne emocjonalne reakcje mogą być spowodowane obawami dziecka przed długą rozłąką. Być może do tej pory nie było okazji to tego, by maluszek na dłużej był poza domem lub bez najbliższych opiekunów. To wzbudza silne emocje, głównie strach. Z tego punktu naturalnie wynika kolejny:
• Styl przywiązania lękowo – ambiwalentny. To jeden z trzech opisanych przez Johna Bowlbyiego stylów przywiązania. W tym przypadku mówimy o dziecku, które boi się utracić bliskie osoby i reaguje silnymi emocjami na rozłąkę. Taki stylradzenia sobie może wynikać z temperamentu dziecka, jego szczególnych cech osobowości, niespokojnej sytuacji w domu rodzinnym (np. częste kłótnie, alkoholizm, przemoc fizyczna, psychiczny itp.) lub szczególnego rodzaju sytemu rodzinnego, gdzie przykładowo dominują relacje polegające na uwiązaniu drugiej osoby lub na nowości reaguje się strachem i niepewnością. 
• Zagrożenie dla więzi z rodzicami. Nową sytuację można traktować jako stan zagrażający więzi dziecka z rodzicami. Z chwilą pójścia dziecka do przedszkolata emocjonalna, najważniejsza dla dziecka więź, zostaje nadwyrężona i wystawio na próbę. Zachwiane zostaje poczucie bezpieczeństwa, a dziecko może potrzebować czasu, by ta więź znów stała się dla niego bezpieczna, skoro jest oparta nanowych warunkach.
• Lęk przed porzuceniem. Dziecko pozostawione w przedszkolu może obawiać się, że rodzice zapomną o nim i nie odbiorą na czas lub w ogóle porzucą. Absurd? Dla dorosłych tak, dla dziecka niekoniecznie. Takim doznaniom może towarzyszyć silny strach. Ponad to, może pojawić się pomysł, że dziecko na zawsze pozostanie w przedszkolu. Przyczyną wzmagającą poczucie lęku przed porzuceniem, może być obawa,że mama mnie już nie kocha, bo kazała mi tu być, spóźnia się, żeby mnie stąd zabrać, a może w ogóle o mnie zapomniała.
• Straszenie dzieci przedszkolem. „Jak będziesz niegrzeczny to oddam cię doprzedszkola”. W tym przypadku nie ma się co rozpisywać, przeżyte urazy z powodu zachowań rodziców sprawiają, że dziecko przedłuża rozstanie, marudzi przy porannej higienie, dłużej niż zwykle ubiera się itp. Takie podejście potęguje strach i niepewność a samo przedszkole staje się twierdzą do odbywania kary.
• Szybko,szybko. Żyjemy szybko, praca, dom, obowiązki, ale towarzyszący wyjściu do przedszkola pośpiech i zniecierpliwienie ze strony rodziców umacniają dziecko w przekonaniu, że jego najbliższym zależy tylko na tym, aby jak najszybciej znalazło się w przedszkolu, że nie chcą się nim zajmować. To z kolei zaburza jego pewność miłości rodzicielskiej. Jeśli dziecko nie dostanietej tej pewności, nie będzie chciało pozostać bez rodzica.
• Predyspozycje genetyczne, biologiczne, ogólnie większa wrażliwość dziecka i podatność na stres mogą skutecznie wydłużać proces separacji z rodzicami i mnożyć strach.
• Lęk przed odrzuceniem grupy. Niezapraszanie dziecka do zabawy przez innych przedszkolaków, zachowanie starszych dzieci mające na celu poniżanie, demonstrowanie swojej przewagi intelektualnej i inne tego typu incydenty. Takie zachowania sprzyjają poczuciu mniejszej wartości, wyzwalają dodatkowy silny niepokój, niechęć i strach, który obok lęku przed porzuceniem, oddziałuje na kondycję psychiczną podczas pobytu w przedszkolu. Potrzeba poczucia własnej wartości motywuje dziecko do porównywania się z innymi, prowadzi do rywalizacji, a często stymuluje dążenie do dominacji w środowisku. Dlatego fakt odrzucenia przez grupę rówieśniczą wyzwala w nim przekonanie, że jest gorsze od innych. To zaś wzmaga silny lęk przed pobytem w przedszkolu, a jednocześnie łączy się z brakiem zaspokojenia potrzeby pozytywnej samooceny. 

Skoro wiemy już dlaczego taki problem może się pojawić u naszego dziecka, zastanówmy się, jak sobie z nim radzić. Zapraszam do kolejnego artykułu. 

zdjęcie: Designed by jcomp / Freepik